Rusiya XİN rəhbərliyinin son bəyanatı Moskvanın Qarabağda sülhün bərqərar olunmasında maraqlı olmadığını, o cümlədən Cənubi Qafqazda ənənəvi imperialist siyasətini davam etdirmək niyyətində olduğunu göstərir.

Rusiya XİN rəhbərliyinin bəyanatında qərəz ifadələr yer alıb:

“Ermənistan 2022-ci ilin oktyabrında və 2023-cü ilin mayında Avropa İttifaqının himayəsi altında keçirilən sammitlərdə Dağlıq Qarabağı Azərbaycan ərazisinin bir hissəsi kimi tanıyıb.

Biz Ermənistan rəhbərliyinin suveren qərarına hörmətlə yanaşırıq, lakin bu, Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin 9 noyabr 2020-ci il tarixli bəyanatının imzalanmasının əsas şərtlərini, eləcə də bölgədə yerləşdirilən Rusiya sülhməramlı kontingentinin mövqeyini kökündən dəyişdi. Hesab edirik ki, bu şəraitdə Qarabağın erməni əhalisinin taleyi üçün məsuliyyət üçüncü ölkələrin üzərinə atılmamalıdır”.

Bəyanatda qeyd olunan bu qərəzli ifadələr Rusiyanın məkrli və müəmmalı niyyətlər güddüyündən xəbər verir.

DİA.AZ_ın məlumatına görə, məsələ ilə bağlı politoloq Elçin Xalidbəyli Cebhe.info-ya müsahibəsində Qarabağda, o cümlədən Cənubi Qafqazda mövcud siyasi vəziyyətlə bağlı bir çox önəmli məqamlara toxunub.

-Elçin müəllim, Rusiya XİN rəhbərliyi son qərəzli bəyanatı ilə Azərbaycana hansı mesajı ötürməyə çalışıb?

-Ümumiyyətli, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin Qarabağda mövcud siyasi vəziyyəti əks etdirən bəyanatı isterik bir bəyanatdır. Təbii ki, bu bəyanatda əsas hədəflərdən biri kimi Azərbaycan nəzərdə tutulub. Amma Rusiya XİN rəhbərliyinin bu bəyanatının arxasında duran əsas məqsəd odur ki, Moskva Cənubi Qafqaz uğrunda gedən rəqabətdə mübarizəsini sona qədər davam etdirəcək.

Cənubi Qafqazda sülh prosesini hər vəchlə pozan Kreml əsasən Azərbaycan üzərində təzyiqləri artırmağa çalışır. Fikir versək görərik ki, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin bu bəyanatı Brüssel görüşü ərəfəsində təsadüf olunub. Kremldə çox yaxşı anlayırlar ki, Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesi artıq Rusiyanın nəzarətindən çıxmaq üzrədir. Bu prosesdə təşəbbüsü Brüssel və Vaşinqton ələ alır. Prosesin bu cür şəraitdə davam etdiyi təqdirdə Qərbin vasitəçiliyi ilə Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması qaçılmaz olacaq.

Hər iki ölkənin sülh müqaviləsini imzaladıqdan sonra Rusiyanın Cənubi Qafqazda geosiyasi mövqeyi zəifləməyə doğru gedəcək. Ona görə də Rusiya XİN rəhbərliyi bu bəyanatı ilə Azərbaycana, eləcə də Ermənistana mesaj ötürməyə çalışır ki, hər iki ölkə Brüssel və Vaşinqton formatı çərçivəsində gedən sülh danışıqlarında Moskvanın regiondakı geosiyasi maraqlarını nəzərə almalıdırlar. Əgər bu bəyanatı diqqətlə nəzərdən keçirsək görərik ki, onun başlanğıcında qəribə məqam yer alır. Orada bildirilir ki, “Ermənistanın Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanıması bəzi məsələləri, o cümlədən rus sülhməramlıların mövqeyini dəyişməsinə səbəb olub”.

Buna görə də ikinci təzyiq vasitəsi kimi Ermənistan nəzərdə tutulub. Çünki Moskva erməni cəmiyyətinə bildirmək istəyir ki, Qarabağda mövcud vəziyyətin Azərbaycanın xeyrinə dəyişməsində məhz Paşinyan hakimiyyəti məsuliyyət daşıyır, məhz Paşinyan Ermənistanın Qarabağda maraqlarının əleyhinə çalışır. Yuxarıda qeyd etdiyimi kimi, bu bəyanatda həm Azərbaycan, həm də Ermənistan hədəfə alınıb. Moskva hər iki ölkəni Vaşinqton və Brüsselin təşəbbüsü ilə aparılan sülh danışıqlarından çəkindirməyə çalışır.

- Rusiya XİN rəhbərliyinin bəyanatında belə bir ifadə işlədilib:

“Hesab edirik ki, bu şəraitdə Qarabağın erməni əhalisinin taleyi üçün məsuliyyət üçüncü ölkələrin üzərinə atılmamalıdır”. Sizcə, Moskva bu bəyanatda hansı ölkəni nəzərdə tutub?

-Moskva bu ifadədə özünü nəzərdə tutub. Bildiyimiz kimi, son vaxtlar erməni cəmiyyətində Qarabağdakı erməni azlığın taleyi, eləcə də həmin bölgədə rus sülhməramlıların fəaliyyəti ilə bağlı ciddi ittihamlar səsləndirilir. Kreml də bu ittihamlardan ciddi şəkildə narahatdır.

Kreml Paşinyanı Qarabağı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanımaqda ittiham etməklə bərabər, erməni cəmiyyətinə başa salmağa çalışır ki, guya bölgədə baş verən son hadisələrdə Paşinyan günahkardır və bundan sonra Qarabağ erməniləri daha da ağır problemlərlə üzləşsə, rus sülhməramlıları məsuliyyət daşımayacaq. Kreml ermənilərə demək istəyir ki, indiki proseslərdə rus sülhməramlılarını günahkar hesab etmək absurddur. Bəyanatda qeyd olunan həmin ifadədə bu anlam nəzərdə tutulub.

- Xankəndidə ermənilərin taplaşaraq aksiya keçirir. Ekspertlər hesab edirlər ki, bu nümayişlərin arxasında Rusiya Sülhməramlı Kontigentinin rəhbərliyi dayanır. Siz, bu barədə nə düşünürsünüz? Yaxın zamanda rus sülhməramlıları tərəfindən hansı ciddi təhlükələr gözlənilə bilər?

-Azərbaycanın qanuni ərazisi - Qarabağ regionunda məskunlaşan erməni azlığın son vaxtlar nümayişlərə və yürüşlərə əl atmasının arxasında rus sülhməramlıları dayanır. Böyük ehtimalla, bu nümayişlər Rusiyada müəyyən hərbi-siyasi dairələrin ssenarisi əsasında təşkil olunur. Kreml bu kimi metodlardan istifadə etməklə dünyaya görsərtməyə çalışır ki, bu bölgədə guya erməni əhalisi yaşayır.

Beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırıır ki, guya bu bölgənin əhalisi Azərbaycanın tərkibində yaşamaq istəmir. Eyni zamanda, Moskva bu kimi üsullara baş vurmaqla rus sülhməramlıların ölkəmizin ərazilərində növbəti beş il müddətində qalmasına şərait yaradır. Bu baxımdan hesab etmək olar ki, Rusiya Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesini pozmaq üçün belə riyakar və məkrli üsullara əl atmaqda davam edəcək.

Onu da qeyd edim ki, Türkiyənin dövlət rəhbəri Rəcəb Tayyip Ərdoğan NATO-nun Vilnus sammitindən sonra keçirilən mətbuat konfransında rus sülhməramlıların 2025-ci ildə Qarabağı tərk edəcəyini bildirmişdi. Ərdoğanın bu bəyanatı çox ciddidir. Bu, bütün dünyanın gözü qarşısında rus sülhməramlıların Azərbaycandan çıxacağı müddətinin elan olunması anlamına gəlir. Yəni Ərdoğan Rusiyanın üzərinə öhdəlik qoyur ki, rus sülhməramlıları imzalanan bəyanata əsasən həmin müddətdə Azərbaycanın qanuni ərazisi – Qarabağı tərk etməlidir. Rusiyanı buna məcbur etmək üçün indidən bu addımlar atılmağa başlanılıb. Türkiyə bu məsələdə Azərbaycanı ciddi şəkildə dəstəkləyir.

Ümumiyyətlə, son zamanlar Azərbaycan ilə Türkiyənin ortaq fəaliyyəti nəticəsində orta çıxan vəziyyət Rusiyanın regiondakı geosiyasi maraqları ilə ziddiyyət təşkil edir. Əgər son prosesləri diqqətlə nəzərdən keçirsək görərik ki, Türkiyənin Qərblə münasibətləri normallaşdırmağa başlayıb və Ankara Rusiya ilə əvvəlki münasibətlərini daha da inkişaf etdirmək marağında deyil. Bununla bərabər, bu yaxınlarda Türkiyə Ukrayna ilə hərbi əməkdaşlığa dair saziş imzalayıb. Bu müqaviləyə əsasən Ankara Ukraynda PUA zavodu inşa edəcək. Rusiyanın hərbi-siyasi rəhbərliyi isə bu zavodu raket zərbəsi ilə vuracağını bəyan edib. Bütün bu proseslər fonunda Türkiyə ilə Rusiya arasında münasibətlərinin pozulması müşahidə olunur. Habelə, Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində də vəziyyət günbəgün gərginləşir.

Bir önəmli məqamı da nəzərə almaq lazımdır ki, hazırda Türkiyə ilə Azərbaycan birlikdə mühüm hərbi-siyasi və strateji layihə həyata keçirir. Bu layihə Azərbayan və Türkiyənin ortaq hava məkanının yaradılması ilə bağlıdır. Yaxın illərdə bu layihənin həyata keçməsi üçün ciddi və zəruri addımlar atılacaq. Bu, o deməkdir ki, faktiki olaraq Cənubi Qafqaz Türkiyə ilə Azərbaycanın nəzarəti altında keçəcək. Belə olan şəraitdə Rusiya bu regionda öz geosiyasi maraqlarını təmin edə bilməyəcək.

Rusiya yaxın gələcəkdə bu kimi proseslərin reallaşmaması üşün bütün son imkanlarından istifadə edir. Ancaq görünən odur ki, Rusiya öz istəyinə nail olmayacaq.

-Qərbdə bir çoxları hesab edirlər ki, NATO-nun Cənubi Qafqazda hərbi-siyasi cəhətdən möhkəmlənməsinə və geostrateji təsir imkanlarının artmasına yalnız Türkiyə münbit şərait yarada bilər. Necə düşünürsünüz, Türkiyə-NATO tandemi Rusiyanın Cənubi Qafqazda geosiyasi mövqeyinin zəifləməsinə nə dərəcədə təsir göstərəcək?

-Hazırda ABŞ və Avropa İttifaqının Cənubi Qafqazla bağlı başlıca hədəfi Rusiyanın bu regiondan çıxartmaqdır. Həm ABŞ, həm də Avropa ölkələrində çox yaxşı anlayırlar ki, Cənubi Qafqazın açar dövləti Azərbaycandır. Yəni Azərbaycanla əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq etmədən Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək qeyri-mümkündür.

Önəmli məqamlardan biri budur ki, regionun açar dövləti olan Azərbaycanın strateji müttəfiqi Türkiyədir. Qərbdə bu faktoru nəzərə alırlar. Azərbaycan-Türkiyə strateji müttəfiqliyi Qərbin maraqlarına sərf edir. Türkiyə NATO-ya üzv olan ölkədir. Türkiyənin Cənubi Qafqazda möhkənlənməsi NATO-nun bu regionda təsir imkanlarının artması deməkdir.

Onu da vurğulayım ki, ABŞ-da Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesində Azərbaycanın irəli sürdüyü beş sülh prinsipinə daha çox dəstək verirlər. Bu, əlbəttə, Rusiyanı çox qıcıqlandırır.

Bu arada Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin də mətbuat konfransında son çıxışına diqqət yetirmək lazımdır. Mişel açıq şəkildə bildirib ki, Avropa İttifaqı Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat kommunikasiyaların açılmasına, xüsusilə dəmiryol xətlərinin tikilməsinə maliyyə ayırmağa hazırdır. Bu, çox ciddi bir bəyanatdır.

Çox yaxşı bilirik ki, üçtərəfli noyabr Bəyanatına əsasən Azərbaycan ilə Ermənistan arasında nəqliyyat kommunikasiyalara nəzarət etmək Rusiyaya həvalə edilib. Amma Avropa İttifaqı həmin kommunikasiya, yəni dəmiryol xəttinin tikintisinə maliyyə ayıracaqsa, bu imkan Rusiyanın əlindən çıxacaq. Təbii ki, Avropa İttifaqı maliyyə yatırdığı layihəni də Rusiyanın nəzarətinə verə bilməz. Bu, o deməkdir ki, regionda Rusiya üçün əhəmiyyətli hesab olunan mexanizm Kremlin əlindən alınmaq üzrədir.

Bütün bu proseslər onu göstərir ki, ABŞ və Avropa İttifaqı Rusiyanın Cənubi Qafqazdan kənarlaşdırılması prosesini inkişaf etdirir. Bu prosesdə də Azərbaycan-Türkiyə strateji müttəfiqliyi əhəmiyyətli rola malikdir. Bu amil Rusiyanın Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərinin gərginləşməsinə səbəb ola bilər.