Ali Məhkəmədən mirasla bağlı yeni qərar

Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi vahid məhkəmə təcrübəsini müəyyən edən daha bir qərar qəbul edib.
Mirasda məcburi payın həcminin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı qəbul edilən qərarda qeyd edilir ki, vərəsəlik hüququnda mövcud olan institut kimi məcburi pay, miras qoyanın sağlığında öz əmlakına verdiyi sərəncamların (ölümə bağlı sərəncam kimi vəsiyyətin, ölümündən qabaq iki il ərzində edilmiş bağışlamanın) qanunla məhdudlaşdırılmasıdır.
Qanun miras qoyanın sərəncam hüququnu məcburi payı pozduğu həddə məhdudlaşdırır. Odur ki, miras qoyan bu həddin xaricində qalan əmlakı barəsində istədiyi kimi sərəncam verməkdə sərbəsdir. Belə ki, o, öz vərəsələrdən birini, bir neçəsini və ya hamısını mirasdan məhrum edə biləcəyi kimi, əmlakını da istədiyi şəxsə verə bilər. İstisna (məhdudiyyət), yalnız məcburi pay hüququ olan vərəsələr və onlara qanunla çatası minimum payla bağlıdır.
Bu hədləri (məhdudiyyətləri) nəzərə almadan miras qoyanın hər sərəncamını məcburi payı pozan akt kimi qiymətləndirmək, yəni vəsiyyət edilən (son iki ildə bağışlanan) hər əmlakdan vərəsələrə məcburi pay vermək bu institutun mahiyyətinə və məqsədinə uyğun gəlmir. Ona görə də məcburi payla bağlı qanundakı qaydalar yalnız həmin minimum payın pozulduğu təqdirdə tətbiq edilə və məcburi pay qarşılanmayan həcmdə tamamlana bilər. Mülki Məcəllənin 1195-ci maddəsinə əsasən, məcburi payın tam həcmi vəsiyyət tapşırığını və ya ümumi faydalı məqsədlər üçün hər hansı hərəkəti yerinə yetirməkdən ötrü nəzərdə tutulan əmlak da daxil olmaqla, bütün mirasdan müəyyənləşdirilir.
Məcburi paya dair mübahisəyə baxan məhkəmə əvvəlcə miras kütləsinə daxil olan əmlaka və ya onun bir hissəsinə vəsiyyətnamə (yaxud son iki ildə bağışlama) ilə sərəncam verilib-verilmədiyini aydınlaşdırılmalıdır. Əgər verilmişsə, həmin sərəncamların predmeti olan və olmayan bütün miras kütləsi (vəsiyyət tapşırığını və ya ümumi faydalı məqsədlər üçün hər hansı hərəkəti yerinə yetirməkdən ötrü nəzərdə tutulan əmlak) hesaba alınmaqla uşaqların, valideynlərin və arvadın-ərin bu mirasdan qanun üzrə vərəsəliklə almalı olduqları payı müəyyən etməlidir. Həmin payın yarısı isə məcburi paydır ki, məhkəmə qeyd olunan sərəncamlarla onun pozulub-pozulmadığını aydınlaşdırmalıdır. Bunun üçün həmin vərəsələrin bütün mirasdan almalı olduqları dəyər tapılmalı və qanun üzrə vərəsəlik qaydasında bu dəyəri əldə edib-etmədikləri (yaxud mirasın bölüşdürülməsi ilə onu əldə edib-etməyəcəkləri) yoxlanılmalıdır. Bu yoxlama nəticəsində vəsiyyət edilən (bağışlanan) əmlakın miras kütləsinin hansı məbləğdə olan hissəsini əhatə etdiyi, dolayısı ilə miras qoyanın verdiyi sərəncamların qanunla müəyyən edilən həddi aşıb-aşmadığı (məcburi pay sahiblərinin almalı olduqları minimum paya müdaxilə edib-etmədiyi) məlum olur.
Əgər məcburi paya müdaxilə aşkar edilirsə hüququ pozulan vərəsənin vəsiyyət (hədiyyə) edilən əmlak hesabına məcburi payının pozulan məbləğdə (tam və ya qismən) tamamlanmasını tələb etmək hüququ yaranır. Bu qayda Mülki Məcəllənin 1200 və 1201-ci maddələrində açıqca göstərilmişdir. Həmin normalara görə, məcburi pay almaq hüququ olan şəxs bu paydan az əmlak aldıqda çatışmayan hissənin tamamlanmasını tələb edə bilər.
Əgər vərəsə mirasdan qanun üzrə vərəsəliklə almalı olduğunun yarısından artıq dəyərdə əmlak qazanmışsa, bu o deməkdir ki, onun məcburi payı pozulmamışdır. Vərəsə mirasda məcburi pay hüququ əsasında almalı olduğu minimum aktivi əldə etmişsə, miras qoyanın bu aktivin xaricində qalan əmlakına verdiyi sərəncam vərəsənin mənafeyinə xələl gətirmiş sayılmır. Belə olan halda miras qoyanın sərbəst şəkildə vəsiyyət etmək və ya bağışlamaq imkanı olan əmlakdan həmin vərəsəyə pay verilməsinin əxlaqi səbəbi və qanuni əsası olmur. Buna məhəl qoyulmadan vəsiyyət edilən (bağışlanan) əmlaka “məcburi pay” adı altında vərəsənin hüququnun tanınması bu münasibətləri tənzimləyən normaların məqsədlərinə zidd olmaqla yanaşı, ədalətsiz vəziyyətin yaranmasına da səbəb olur.
Əks yanaşma miras qoyanın öz əmlakı barəsində sərbəst sərəncam vermək hüququnun əsasız məhdudlaşdırılmasına, vərəsənin miras qoyanın iradəsinə və qanuna zidd şəkildə varlanmasına, bununla məcburi pay institutunun məqsədinin aşılmasına, nəticə etibarilə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə təminat altına alınmış mülkiyyət və vərəsəlik (vəsiyyət etmə və vərəsə olma) hüquqlarının kobud şəkildə pozulmasına səbəb olur.

Bu gün, 10:57
100 qadının fotoları ilə söyüşlü videolar paylaşmışdı - Həbs edildi
Bu gün, 10:50
Azərbaycandakı dini konfessiyalar Trampa məktub ünvanladı
Bu gün, 10:21
Daha bir qanunsuz tikili söküldü - Video
Bu gün, 10:05
Ödənişli yoldan istifadə edənlər üçün yenilik - Video
Bu gün, 09:56
Rusiya ilə razılaşma olsa, qoşun göndərməyə hazırıq - İlk açıq bəyanat
Bu gün, 09:38
Suriyada Əl-Qaidə liderlərindən biri öldürülüb - Tramp
Bu gün, 09:11
Tramp Ukrayna müharibəsi planı ilə şoka sala bilər – İDDİA
Bu gün, 09:00
Mehridən dəhliz alacaqdıq... - Əliyevdən İrəvana tarixi zərbə
Dünən, 16:00
Bakıya bu tarixdə güclü qar gəlir!
Dünən, 15:30
Azərbaycada uşaqlara görə dövlətdən 120 manat almaq olar - Bu şərtlə...
Dünən, 14:07
Prezident təsdiqlədi: bu qida məhsullarını satanlar 10 ilədək həbs olunacaq
Dünən, 14:02
Prezident qanun imzaladı
Dünən, 13:36
Yeganə plandır, imkan versinlər ki, getsinlər - Netanyahu
Dünən, 13:27
BDYPİ sürücülərə xəbərdarlıq edib
Dünən, 13:01
ABŞ Ukraynada münaqişənin bitdiyini elan edib
Dünən, 11:57
İctimai nəqliyyatda YENİLİK OLACAQ
Dünən, 11:50
Britaniya RƏSMƏN AÇIQLADI: Ordumuzu Ukraynaya GÖNDƏRİRİK! – Putinə ŞOK PLAN!
Dünən, 11:26
Ruben Vardanyanın cinayət işi üzrə məhkəmə baxışı başlayıb
Dünən, 11:21
Tramp Avropaya Ukrayna üçün ABŞ silahlarını almağa icazə verəcək
Dünən, 11:08
“Deyirdi ki, evdə hamınızı partladacağam...”
Dünən, 10:46
Tramp: Putinin istəyi bizim üçün problem olacaq
Dünən, 10:43
Avropa liderləri təlaş içindədir - Parisdə təcili toplantı...
Dünən, 10:38
Zelenski ABŞ-Rusiya danışıqlarından kənarda saxlanacaq? - Vitkoff
Dünən, 09:51
CNN: Səudiyyə Ərəbistanı Rusiya-ABŞ danışıqlarında vasitəçilik edəcək
Dünən, 09:46
Cəbrayıla daha 42 ailə yola salındı
Dünən, 09:23
Hüseynbala Mirələmovun oğlunun yeni vəzifəsi…
Dünən, 09:11
Qaradağlı faciəsindən 33 il ötür