2002-ci ilə kimi xidmət haqqından azad olan qazi və şəhid ailələri 20 ildir müavinətdən məhrumdurlar
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 26.12.2001 tarixli 613 saylı “ Kommunal, nəqliyyat və digər xidmətlər üzrə güzəştlərin müavinətlərlə əvəz olunmasının təmin edilməsi haqqında” Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün müdafiəsi zamanı əlil olmuş şəxslərə 130 min manat məbləğində aylıq müavinət ayrılması qərara alınıb. Prezident fərmanı ilk illərdə icra olunsa da, nəzərdə tutulan indeksasiya aparılmayıb və getdikcə tamam unudulub , verilməsindən imtina edilib. Elə unudulub ki, nəzərdə tutulan məbləğin denominasiyası da həyata keçirilməyib.
Prezident 05.01.2021 tarixli 1244 saylı fərmanla “130 min” sözlərini “26” sözləri ilə əvəz edəndən sonra da sözügedən müavinətin qazilərə verilməsi “yaddan çıxıb”. Beş gün qabaq – 12 noyabr 2022-ci il tarixli 274 saylı fərmanı ilə Prezident yenidən 26.01.2001 -ci il tarixli fərmanı yada salıb, “müdafiəsi zamanı əlil olanlara” sözlərini “ müdafiəsində iştirakla əlaqədar əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslərə” sözləri ilə əvəz edib. “Əlil” sözünün “əlilliyi olan şəxs” sözü ilə əvəz edilməsi də icrası və tətbiqi məcburi olan prezident fərmanının icrasına gətirməyib.
ƏƏSMN tabeliyində DSMF-in Xüsusi Şərtlərlə Təyinat üzrə Mərkəzi Filialı fərmandan 5 il sonra qəbul edilən 07.02.2006 tarixli “Sosial müavinətlər haqqında” qanunun 11.1.6 maddəsinin prezident fərmanını tətbiq etməyə qadağa qoyduğunu bildirməkdən yorulmur. Belə çıxır, qanun 5 il geriyə tətbiq edilir və prezident fərmanını qüvvədən salır? Absurd deyilmi? Axı, birincisi, qanunun geriyə qüvvəsi yoxdur, yalnız vətəndaşın hüquqi vəziyyətini yaxşılaşdıran aktların geriyə qüvvəsi var və ikincisi, əlillərə ayrılan kommunal xidmət əvəzi müavinət sosial müavinət deyil! Bu müavinət əlilliyi olan şəxslərin sosial müdafiəsi üçün ayrılıb və həm sosial müavinət , həm də əmək pensiyası alan əlillərə verilməlidir. Maliyyə Nazirliyinin bu məsələdə mövqeyi 05.01.2017 -ci il tarixli məktubla belədir ki, Qarabağ əlillərinə ayrılan 26 manat məbləğində aylıq müavinət pensiya ilə bir yerdə ödənilir . Onu da vurğulayaq ki, prezident fərmanında sosial pensiyaçılara , yəni sosial müavinət alanlara 6 manat məbləğində müavinət müəyyən edilməsi də sözügedən müavinətin sosial müavinət olmadığını ortaya qoyur. Maraqlıdır, prezident fərmanında terminlərin dəyişilməsi ilə bağlı dəyişikliklər edilsə də, “sosial pensiyaçılara” sözləri “sosial müavinət alanlara”, yaxud “sosial müavinətçilərə” sözləri ilə əvəz edilməyib. Açıq şəkildə aztəminatlı ailələrə ayrılan müavinətlərin Maliyyə Nazirliyi ilə birlikdə yeyilməsi sosial yönümlü büdcənin “sosial yeymli” olmasını ortaya qoyur.
Biz hələ 29.12.2000 tarixli 597 saylı “ Əlil olmuş və digər kateqoriyalardan olan bir qrup aztəminatlı vətəndaşlara dövlət yardımının artırılması haqqında “ Prezident sərəncamı ilə Qarabağ əlillərinə verilməsi nəzərdə tutulan 50 min, 60 min və 70 min manatlıq aylıq müavinətin verilməsindən imtinanı demirik. DSMF-in Xüsusi Şərtlərlə Təyinat üzrə Mərkəzi Filialı bu imtinanı da “Sosial müavinətlər haqqında” qanunun 11.1.6 maddəsi ilə izah edir. Prezidentin 23.12.2021 tarixli 1525 saylı fərmanı ilə hərbi qulluqçuların vəzifə maaşlarına 20 faizlik əlavə də qazi və şəhid ailələrinin pensiyalarına “Əmək pensiyaları haqqında” qanunun 29.2 maddəsi (“ Qanunun 20-ci maddəsi ilə qulluq stajına görə əmək pensiyasına əlavələr alan əmək pensiyaçılarının əvvəl tutduqları vəzifələr üzrə əməkhaqqıları artırıldıqda pensiya bu artıma uyğun olaraq yenidən hesablanır”) tətbiq edilərək yenidən hesablanmayıb. Maraqlıdır, Xüsusi Şərtlərlə Təyinat üzrə Mərkəzi Filial “Sosial müavinətlər haqqında” qanunu yanlış olaraq 5-10 il qabaqkı prezident aktlarına tətbiq edib, qazi və şəhid ailələrinin cüzi müavinətlərini mənimsəyir, amma “qəttəzə” prezident fərmanını tətbiq etmir ki, “əlavə” pensiyaya artımı şərtləndirmir”. Onu da deyək ki, 29.12.2000 tarixli 597 saylı sərəncam Prezidentin yadına salınmır, yoxsa “50 min”,”60 min”, “70 min” sözlərini “10”,”12”,”14” sözləri ilə , “əlil” sözünü “əlilliyi olan şəxs” sözü ilə dəyişərdi. Yeni təyin etdiyi sosial – iqtisadi məsələlər üzrə köməkçisi yadına salar, inşallah!
Bəs qanunverici nə fikirləşir? Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin də prezident fərmanı ilə müəyyən edilən əlavələrin, 20 ildir dəyişməməsi bir yana, verilməyən aylıq müavinətlərin mənimsənilməsindən xəbəri yoxdur? Yoxsa, mənimsəməyə ortaqdır ? Bəs Konstitusiyanın 133-cü maddəsi ilə qanunların icrasına və tətbiqinə nəzarət edən prokurorluq necə, nəzarəti yeyintidən pay bölgüsü ilə həyata keçirir ? Bəs Hesablama Palatası ? Bəs ,bəs.. Bəs deyilmi ? “Bəsdir” deyib NİDA qoyan olacaqmı? Qanun, fərman tətbiq edilməyəcəksə, qəbul edilməsinin və söz birləşmələrinin dəyişdirilməsinin sosial təminata , müdafiəyə nə yetkisi ola bilər?
...Görək bu ilin büdcəsində qazi və şəhid ailələrinə 20 ildir verilməyən müavinətin artırılması əks olunacaq?
Məğrur Bədəlli