“Ruslar Qarabağda yaşayacaqlar? Heç vaxt. Orada ruslar üçün istidir. Ermənilər burunlarının altına baxsalar yaxşı olardı. Artıq toyuq-cücə yedirməyə yerləri yoxdur, amma yenə də ruslardan danışırlar”.

Bu fikirləri rusiyalı ermənipərəst politoloq, “Regnum” xəbər agentliyinin baş redaktoru Modest Kolerov erməni mediasına müsahibəsində deyib.

Modest Kolerov müsahibəsində çox maraqlı məqamlara toxunub. Müsahibəni təqdim edirik.

- Ermənistanda əsasən depressiv əhval-ruhiyyə hökm sürür, insanlar yaxşı heç nə gözləmirlər. Əhalinin əksəriyyətinin gözü Şimala tərəf yönəlsə də, bu gün Rusiya sülhməramlılarını passivlikdə ittiham edirlər, hətta baş nazir Nikol Paşinyan Rusiya tərəfinin arxayınlığından, təmas xəttində son eskalasiyanın hansı şəraitdə baş verdiyindən danışıb. Siz bu cür qiymətləndirmə ilə razısınızmı və sülhməramlıların passivliyi nə ilə bağlıdır?

- Niyə passivlik?

- Azərbaycan 9 noyabr razılaşmalarını pozduğunda, məsələn, atəşkəsi pozurlar, Rusiya sülhməramlıları isə cavab vermir.

- Yaxşı… Bəs İrəvan tənzimləmələri yerinə yetiribmi?

- Bəli, əsasən, biz Laçına paralel yol çəkməmişik, ona görə də buna hələ vaxt var, İrəvana nə iddianız var?

- Ermənistan ordusu yalnız indi, sözün əsl mənasında, elə indi və yalnız son eskalasiya anında çıxarılıb. Ola bilsin ki, əvvəlcə tənzimləmələr etməli, sonra yeni tələblər irəli sürməlisən. Bu, birincidir. Sülhməramlılar yalnız münaqişə tərəfləri arasında vasitəçidirlər və hər iki tərəf də bu cür hərəkət edə bilməz. Bu da faktdır. Məsələn, Laçına o paralel yolu çəkməyi öhdələrinə götürə bilməzlər. Onu kim tikib? Onu Ermənistan qurmayıb. Azərbaycan yolun bir hissəsini tamamlayıb. Laçın boşdur, yanından keçdim, gördüm ki, orada heç kim yoxdur.

- Düzünü desəm, biz də bunu başa düşmürük, amma bu, 9 noyabr razılaşmalarından biridir və heç də erməni tərəfinin tələbi deyil.

- Aha, demək istəyirsən ki, yenə Putinin günahı var?

- Mən belə bir şey deməmişəm, amma imzalayanlar məsuliyyət daşıyır. Nəhayət, əvvəlcə həmin sənədin məntiqi ilə razılaşmayan və buna görə Nikol Paşinyanı günahlandıran sadə insanların nöqteyi-nəzərini təqdim edirəm. Amma bizdə olanlar var.

- Bilirsən nə demək istəyirəm? İrəvanın Qarabağa görə məsuliyyəti tez-tez öz üzərinə götürmək həvəsi bütün dünyaya görünür. Axmaq deyillər. Qoşunlar çıxarıldıqdan sonra Ermənistanı Qarabağla birləşdirən yeganə şey subsidiyalar, ianələrdir, başqa heç nə. Mən sizə bir sual verəcəyəm. Tutaq ki, siz 100 nəfərlik komanda idarə edirsiniz və sizə 100 yox, 300 nəfərlik subsidiya verilir. Niyə?

- Cibimə nə qoymalıyam? Bilmirəm...

- Cavab ritorikdir: biznesdir. İndi də baş verir. Biznes uzunmüddətli ola bilər, qısamüddətli ola bilər, amma bu var, edilir.

- Nəticədə sadə insanlar əziyyət çəkir.

- Bu, başa düşüləndir. İndi isə Rusiyanın və sülhməramlılarının problemi, mənim anladığım kimi, Qarabağın subyektivliyini qorumaqdır. Bu o deməkdir ki, gec-tez Rusiya bu ödənişləri və subsidiyaları kəsəcək. Şübhəsiz ki, biznes ölçülü deyil. Rusiyanın pul qazanmaq problemi yoxdur. Burada təhlükəsizliyi üzərinə götürmək üçün Azərbaycanın və ola bilsin ki, Türkiyənin zəmanətləri olmalıdır. Daha bir sual: 100 il əvvəl Rusiya ilə Türkiyə arasında Qars və Moskva müqavilələri var idi. Bunların nəticəsində Rusiyanın Naxçıvan ərazisini öz himayəsi altına alacağına təminat verilirdi. Buna baxmayaraq, Naxçıvanda etnik təmizləmə gedirdi. Zəmanətlər uğursuz oldu.

Əgər sənədlər işləməsə, erməni əhalisi Qarabağın qalan ərazisini tərk etsə, oradan çıxarılsa, o zaman bizim sülhməramlılarımıza ehtiyac qalmayacaq, bununla da sonluq olacaq, ona görə də məsələ bağlanacaq.

- Proqnozunuza görə, Rusiya sülhməramlılarının mandatı uzadılacaqmı?

- Qorxuram ki, yox.

- Bəs niyə?

- Çünki Azərbaycan bunu istəmir.

- Bu hansı şəkildə göstərir?

- Bəli, birincisi belədir, ikincisi, İrəvan bunun üçün mübarizə aparmır. Rusiya Minsk formatından çoxdan çıxıb və bunu dəfələrlə bəyan edib. İrəvan nə edir? İrəvan Minsk qrupunun digər iki həmsədrini öpür ki, bu, legitimdir. Axı biri Minsk qrupundan çıxıbsa, o biri ikisi onsuz da heçdir, qrup heç nəyə çevrilir, legitim deyil. Niyə onları öpürsən? Bununla siz nəyi göstərirsiniz, İrəvan nəyi göstərir? Və belə bir münasibət olarsa, sülhməramlıların mövcudluğunu qorumaq üçün necə mübarizə aparmaq istəyirsiniz?

- Amma Paşinyan daim Putinlə Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin təhlükəsizlik məsələlərini müzakirə edir.

- Onlar sadəcə sözlərdir. Paşinyan gecə-gündüz Brüsseldə oturur, durmadan Minsk qrupundan danışır, sülhməramlılar uğrunda belə mübarizə aparır, yoxsa onsuz da əfsanəvi Minsk qrupu ona sülhməramlılar göndərəcəyini vəd edib? Yox. Oraya ruslardan başqa heç kim girməyəcək.

- Sizcə, bölgəmizdə yeni müharibə olacaqmı?

- Həmişə olacaq... Zaman-zaman asta da olsa alovlanacaq.

- İndi Ermənistan torpaqlarına doğru işğal prosesi var və tezliklə Ermənistandan heç nə qalmayacaq.

- Bəli, belə gedir və davam edəcək.

- Bu ilhaqın həddi varmı, nə qədər gedəcək? İrəvana qədər?

- Erməni terminologiyasından istifadə etsəm, Qarabağ üçün Xankəndi kifayətdir.

- Əslində, bu gün Qarabağın demək olar ki, hamısı Xankəndidə yaşayır.

- Yaxşı, 20 illik səfərlərimdə ilk dəfə küçələrdə tıxacların olduğunu müşahidə etdim. Orada həyat tam sürətlə gedir…

- Son bir sual...

- Sizi kədərləndirirəm, ona görə danışmaq istəmirəm, özüm də kədərlənirəm.

- Yox, sizin dediyiniz real reallıqdır, biz də bunu görürük, bizimkilər sadəcə olaraq baş nazirlə razılaşmır, insanlar bilmirlər nə etsinlər, vəziyyəti necə dəyişsinlər.

- Baş naziriniz qanuni yolla seçilib və heç bir dəyişiklik gözlənilmir və baş nazir vəzifəsi müddət məhdudiyyəti demək deyil. O, ömürlük baş nazir ola bilər.

- Bizdə belə bir fikir var ki, Ermənistan İrana üz tutsa, rusların xoşuna gəlməyəcək.

- İran Rusiyanı vecinə almır, İran özünü təmin edən böyük ölkədir və heç kimin üzünə baxmır.
Ermənistana gəlincə, Ermənistan İrana üz tutmayacaq. Dünən Nikolun Rəisi ilə söhbətini xatırlayırsınız? İran nə elan etdi, biz geosiyasi dəyişikliklərə qarşı çıxacağıq?
Son müharibədən sonra ərazi bütövlüyünün bərpası münasibətilə Tehrandan Azərbaycana təbriklər göndərilir. Ermənistanın bu münasibətlərdə yeri nədir? Ermənistan yalnız öz ərazisində İran və Türkiyə arasında rəqabət meydanına çevirə bilər, Rusiya və Türkiyə arasında deyil.

- Diplomatik təbriklərə baxmayaraq İranın Azərbaycanla da ziddiyyətləri var. Azərbaycanlılar iranlı iş adamlarını narahat edir, onlardan yüksək yol haqqı alırlar, məsələn.

- Detaldır, maşın axını azdır. Gündə təxminən on maşın. Heç bir şey deyil. Ermənistanda neft məhsulları türk, tekstil, məişət kimyası, zərgərlik məmulatları hamısı türklərindir. Bu məsələdə Ermənistanda fərqli reallıq mövcuddur. Rusiya yoxdur. Yalnız həmin 7000 proqramçı (Rusiyadan gəlib başqa ölkənin vətəndaşlığına müraciət edən - S.S.) bu qədər.

Hazırladı Mürtəza