Prezident Rəisi İranın Rusiya və Azərbaycanla tərəfdaşlığını dərinləşdirəcək.

Reyting.az xəbər verir ki, bunu “Vestnik Kavkaza” internet dərgisi yazıb.

Məqalədə qeyd olunur: İranın yeni seçilmiş prezidenti İbrahim Rəisi vəzifənin icrasına başlayıb. Yeni prezidentin dövründə başqa ölkələr Tehrandan nə gözləyə bilər? Nüvə anlaşması yerdən qüvvəyə minəcəkmi, İsrail və Səudiyyə Ərəbistanı ilə münasibətlər normallaşacaqmı?

İyulun 5-də İran İslam Respublikası Ali Məhkəməsinin keçmiş başçısı İbrahim Rəisi and içib. İyulun 18-də prezident seçkilərində qalib gələrək o, bu vəzifədə Həsən Ruhanini əvəz edib.

Rəisi Qərbdə "liberal" və "islahatçı" Ruhaninin tam əksinə olaraq həddindən artıq mühafizəkar siyasətçi kimi tanınır. Hakim olaraq, Rəisi bir neçə dəfə ölüm hökmü çıxarıb. İlahiyyatçı və Ayətullah Əli Xamnənin həmyerlisidir - Məşhəddəndir.

Nüvə müqaviləsi və ABŞ

Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (JCPOA) 2016-cı ildə Ruhaninin başçılığı altında imzalanıb. "Nüvə razılaşmasına" görə, ABŞ və Avropa İrana qarşı sanksiyaları ləğv və İslam Respublikası nüvə silahı hazırlamaqdan imtina edib. Donald Trampın sanksiyalarından sonra ali lider Xamnəinin birinci şəxs olduğu İran rəhbərliyi JCPOA-dan çıxmaq və uranın zənginləşdirilməsini artırmaq qərarına gəlib.

Ağ Evdəki mövcud rəhbərlik, "nüvə anlaşması"nı yeniləmək məqsədi ilə danışıqlara qayıtmağa hazırdır. Rəisi və Ayətullah Xamnəi danışıqlardan imtina etməsələr də, ABŞ-ın gələcəkdə yeni sanksiyalar tətbiq etməməsi şərtini irəli sürüblər.

Bundan əlavə, mühafizəkarların danışıqlardakı mövqeyi daha sərtdir və onlar tələb edirlər ki, əvvəlcə amerikalılar sanksiyaları ləğv etsinlər və yalnız bundan sonra Tehran JCPOA-ya qayıtsın.

JCPOA-dan əlavə, Yaxın Şərqdəki qarşıdurma İranın Qərblə münasibətlərində mühüm rol oynayır. Vaşinqton İranın Suriya, Livan, İraq və Yəməndə artan təsirini Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ-nin timsalında özünə və müttəfiqlərinə təhlükə olaraq görür. 2020-ci ilin yanvarında ABŞ İranın Suriyadakı əməliyyatlarına nəzarət edən iranlı general, İİKK komandiri Qasim Süleymanini öldürüb. Rəisi, eyni ilin dekabrında məhkəmə başçısı olaraq Süleymaninin ölümündə günahkarları "cəzalandırmaq" lazım olduğunu bildirib. O vaxtdan bəri iranpərəst qruplar vaxtaşırı İraqdakı Amerika bazalarına hücumlar edir. Ola bilsin ki, Rəisi Amerikanın bölgədəki hərbi infrastrukturuna yeni hücumlara müdaxilə etməsin.

İsrail

İsrailin siyasi çevrəsi ənənəvi olaraq İrandakı mühafizəkarlara şübhə ilə yanaşır. İsrail liderləri, Xamnəi və ortağı Rəisinin "Fələstin torpaqlarında" yəhudi dövləti qurma ehtimalını tanımadıqlarına inanırlar. Təl-Əviv Tehranın nüvə silahı əldə etmə ehtimalından qorxur və İrandakı teokratik dövlətin tərəfdarları kütləvi qırğın silahı əldə etmək istəyirlər.

Bu yaxınlarda İsrailin müdafiə naziri Benni Qantz "Yedioth Ahronoth" qəzetinə müsahibəsində İranı Yaxın Şərqdə qeyri-sabitlik mənbəyi adlandırıb və lazım gələrsə, İsrailin hərbi zərbə endirməyə hazır olduğunu söyləyib.

Tvitlərindən birində Qantz yazıb: "Xarici həmkarları ilə söhbətdə, hərəkət etməyin vaxtı olduğunu vurğuladım. Sözlər kifayət deyil. Diplomatik, iqtisadi və hətta hərbi işlərin vaxtıdır - əks halda hücumlar dayanmayacaq".

İranın Livan, Suriya və Fələstində İsrail əleyhinə rejimləri dəstəkləməsi İsrailin xoşuna gəlmir. Odur ki, İranın yeni rəhbərliyinin dövründə iki ölkə arasındakı münasibətlərin açıq şəkildə yaxşılaşmayacağı istisna edilmir.

Ölkələr arasında şifahi mübahisələr bəzən əsl şiddət hərəkətlərinə çevrilir. Təxminən bir həftə əvvəl İsrail tankeri “Zodiac Maritime” Oman sahillərində hücuma məruz qalıb. İsrail, ABŞ və İngiltərə hücuma görə İranı günahlandırıb. Hadisə nəticəsində iki ekipaj üzvü - Böyük Britaniya və Rumıniya vətəndaşları həlak olub. Ötən ilin noyabrında nüvə fiziki Möhsün Fəxrizadə Tehran yaxınlığında güllələnib. Tehran bu işdə Təl-Əvivi ittiham edib. Suriyada İsrail ordusu İran tərəfdarı milislərə hava zərbələri endirir.

Səudiyyə Ərəbistanı

İsrail və ABŞ-la yanaşı İranın ciddi regional rəqibi BƏƏ ilə birgə hərəkət edən Səudiyyə Ərəbistanıdır. Səudilər Suriya prezidenti Bəşər Əsədə qarşı çıxır, İran isə onu dəstəkləyir. Tehran və Ər-Riyad Livandakı təsir dairələri uğrunda mübarizə aparırlar. Krallıq İranın İraqda mövqelərinin güclənməsindən narazıdır, çünki Tehranın şiə çoxluğuna arxalanır. Bundan əlavə, İran Yəməndəki husi üsyançılarını dəstəkləyir, Ər-Riyad isə hökumətin tərəfindədir. İranlılar KSA-nın husilərə qarşı hərbi müdaxiləsini pisləyir. 2019-cu ildə Fars körfəzində iki ölkə arasında "tanker savaşı" başlayıb.

İbrahim Rəisi prezident seçildikdən sonra Səudiyyə Ərəbistanından Yəməndəki müharibəni dayandırmağı tələb edib. Eyni zamanda, iki ölkə münasibətlərin normallaşdığını qəbul edirlər. Səudiyyə nümayəndəsi Rəisinin inauqurasiyasına dəvət olunub.

Rusiya

Sadalanan ölkələrdən fərqli olaraq, İran Rusiya ilə tərəfdaş münasibətlərə malikdir, bu arada, Çin kimi.

Rusiya və İran Suriyada Əsədi dəstəkləyir və birgə Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizini həyata keçirmək niyyətindədir.

İranlı yazıçı, Rusiya və Avrasiya üzrə analitik Ruhollah Modabber hesab edir ki, Rəisi dövründə Rusiya Federasiyası ilə İran arasında əlaqələr güclü olaraq qalacaq. O deyib: "İranın xarici siyasətinin prioriteti bütün on beş qonşu ölkə ilə, daha sonra isə bütün dünya ilə yaxınlaşmaq və əməkdaşlığın genişləndirilməsidir. Bu arada, əlbəttə ki, cənab Rəisinin xarici siyasətdə İranla Rusiya Federasiyası arasındakı əlaqələrə dair mövqeyi çox xüsusi və səmimidir, çünki ruslar çətin şəraitdə həmişə İranın tərəfində olub və iki ölkə münasibətləri lazım olduğu qədər dərinləşdirmək niyyətindədirlər".

O, ABŞ-ın "yalan danışmağı dayandırdığı və sanksiyaları ləğv etdiyi" zaman normallaşmanın mümkün olduğuna əmindir. Yalnız bundan sonra Rəisi danışıqlara davam edəcək. Modabber Səudiyyə Ərəbistanını "İranın müsəlman qonşusu" adlandırır. O, ümid edir ki, səudiyyəlilər münasibətləri normallaşdırmağa razı olacaqlar.

Ekspert bildirib ki, Türkiyə "İranın strateji qonşusudur" və İranın ona qarşı xarici siyasəti "həmişə əməkdaşlıqda olub".

Cənubi Qafqazda İran Azərbaycanla sıx əlaqələri inkişaf etdirməyə davam edəcək: "Cənab Rəisinin siyasəti İran liderinin siyasəti ilə eynidir - bütün Qarabağ Azərbaycanın ərazisidir. Azərbaycan İran üçün hər zaman önəmli və hörmətli olub və əlaqələr onlarla daha yaxın olacaq”.

Reyting.az