Azərbaycanda dini sferada münasibətlərin tənzimlənməsi ilə bağlı yeni qanun layihəsi hazırlandığı haqda xəbəri hələ ötən ilin dekabrında “Report” agentliyi xəbər vermişdi. Həmin xəbərdə deyilirdi ki, “Dini etiqad azadlığı və dini qurumlar haqqında” qanun layihəsi yaxın zamanlarda ilk oxunuşda Milli Məclisin İctimai birliklər və dini qurumlar komitəsinin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsi ilə birgə iclasında müzakirəyə çıxarılacaq.

Eyni zamanda bildirilirdi ki, yeni qanun layihəsi hazırda qüvvədə olan, 1992-ci ildə qəbul edilən “Dini etiqad azadlığı haqqında” qanunu əvəz edəcək və MM-in 2019-cu il yaz sessiyasında plenar müzakirəyə çıxarılması nəzərdə tutulur.
Agentlik bu məlumatı 2018-ci ilin 5 dekabrında yaymışdı və həmin vaxt “Yeni Müsavat”a açıqlama verən Milli Məclisin İctimai birliklər və dini qurumlarla iş komitəsinin sədri, deputat Siyavuş Novruzov qanun layihəsinin tezliklə müzakirəyə çıxarılacağını demişdi. Lakin artıq 4 ay keçməsinə baxmayaraq yeni qanun layihəsi hələ də müzakirəyə çıxarılmayıb.

Xatırladaq ki, Azərbaycanda “Dini Etiqad Azadlığı Haqqında” Qanun 1992-ci ildə qəbul olunub. Lakin ölkədəki dini-siyasi vəziyyətlə əlaqədar olaraq “Dini Etiqad Azadlığı Haqqında” Qanun 1996-cı il 7 iyun, 5 noyabr və 27 dekabr, o cümlədən 1997-ci il 10 oktyabr, 2001-ci il 23 noyabr və eləcə də 2009-cu, 2011-ci və 2015-ci illərdə bir neçə dəfə dəyişdirilib və ya belə demək olarsa, dövrün şərtlərinə uyğunlaşdırılıb. 1990-cı illərin sonları və 2000-ci illərin əvvəllərində dini qanundakı dəyişikliklər əsasən xaricdən gələn missioner fəaliyyətlərin qarşısının alınması, xarici vətəndaşların dini fəaliyyətlər, təbliğat işlərini qadağan edib.

İndi isə hökumət qanunu tamamilə yeniləmək qərarına gəlib. Maraqlıdır ki, yeni qanunda dini etiqad azadlığı ilə yanaşı “dini qurumlar” ifadəsi də yer alıb. Bu isə həm də yeni şərtlərin diktəsidir. Bilindiyi kimi, hökumət son illərdə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi ilə yanaşı bu sahədə çalışan yeni qurumlar yaradıb. Prezident Administrasiyasının Millətlərarası münasibətlər, multikulturalizm və dini məsələlər şöbəsi yaradılıb, onun nəzdində Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi təsis olunub. Eləcə də DQİDK yanında Mənəvi Dəyərlərin Təbliği Fondu, Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu kimi yeni və birbaşa dövlətin nəzarətində olan dini qurumlar yaradılıb. Digər tərəfdən, dövlət dini fəaliyyətləri, məscidlərin inşası və təmiri, icmaların maddi və texniki təchizatı kimi məsələləri himayəsinə götürüb. Və əlbəttə ki, bu vəziyyətdə qanunvericilikdə yaranmış boşluqlar aradan qaldırılmalıdır. Bu səbəbdən də indi hökumət, görünür ki, son illərin şərtlərini özündə əhatə edən yeni dini qanun hazırlayır. Bu qanun həm də hökumətin dinlə bağlı siyasətinin əsas konturlarını ortaya qoyacaq.

Ancaq qəribə də olsa, ötən 4 ayda bu layihə üzə çıxarılmadı. Milli Məclisə müraciət etdik, ancaq məlum oldu ki, yaz sessiyasının gündəliyində belə bir müzakirə yoxdur. Lakin bizə bildirdilər ki, ola bilər sessiyanın gedişində komitələrin müzakirəsinə çıxarılacağı üçün gündəliyə salınmayıb. O da maraqlıdır ki, sözügedən parlament komitəsinin sədri Siyavuş Novruzov da israrlarımıza rəğmən yeni qanun layihəsini bizə vermək istəmədi.

Ancaq məntiqlə dekabrın 5-də artıq hazır olan qanun layihəsi 4 ay ərzində alt komitələrdə belə olsa müzakirəyə çıxarılmalı idi, ya da ən azı onu mətbuatdan gizlətməyə lüzum olmazdı. Demək olar ki, son bir ayda müraciət etdiyimiz əlaqədar instansiyaların hamısından yox cavabı almışıq.

Uzun axtarışlardan sonra əldə etdiyimiz məlumat ondan ibarət oldu ki, qanun layihəsinin müzakirəyə çıxarılmaması və gizlədilməsinin əsaslı səbəbi olub. Belə ki, qanun layihəsində mövcud dini strukturlaşma sisteminin xeyli dərəcədə dəyişməsi və səlahiyyət sahələrinin böyük ölçüdə dövlət orqanlarının əlində cəmlənməsi kimi maddələr olub. Dini sahədə münasibətlər sisteminin kəskin dəyişməsi kimi xarakterizə olan bu qanun layihəsi ölkə rəhbərliyi tərəfindən geri qaytarılıb. Və hazırda yeni qanun layihəsi hazırlanır və yaxud müvafiq narazılıq doğuran maddələr çıxarıldığı üçün müzakirələr təxirə salınıb.

Dini sahədə daha bir müəmmalı gəlişmə dünən qeydə alındı. Məlum olduğu kimi, uzun illər QMİ-nin Elmi-Dini Şurasının sədri, professor Vasim Məmmədəliyevin apardığı AzTV-də yayımlanan “Haqqın Dərgahı” verilişi ilə bağlı oldu. Bu ilin 21 fevralından etibarən sözügedən veriliş ilahiyyatçı, QMİ-nin Nəsimi Rayonu üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi Hacı Şahin Həsənli tərəfindən aparılmağa başladı. Lakin son verilişi başqa bir ilahiyyatçı, fəlsəfə doktoru və İlahiyyat İnstitutunun prorektoru Aqil Şirinov apardı. Doğrudur, A.Şirinov həm də QMİ-nin əməkdaşıdır, lakin bu dəyişiklik birmənalı qarşılanmadı.

Məsələ ilə bağlı AzTv ilə əlaqə saxlayıb münasibət öyrənməyə çalışdıq. Telekanalın ictimai-siyasi proqramlar redaksiyasının baş redaktoru Sərvər Bayramov sualımızı öyrəndikdən sonra araşdırıb cavab verəcəyini desə də, daha sonra dəfələrlə cəhd etsək də onunla əlaqə qura bilmədik. Lakin telekanala yaxın olan mənbədən öyrəndik ki, verilişin müəllifinin dəyişdirilməsi təklifi AzTV-yə məxsus deyil, Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsindən gəlib. Xatırladaq ki, hazırda Dövlət Komitəsinin televiziya kanallarında iki verilişi mövcuddur. İctimai TV-də “Din və Cəmiyyət” verilişi, Space TV-də isə “İnam” verilişi efirə çıxır.

Qeyd edək ki, bu iki gəlişmə dini sferada ciddi fikir ayrılıqlarının və rəqabətin getdiyini göstərir. Maraqlıdır ki, bir neçə gün əvvəl ölkə başçısı Şeyxülislamın 70 illik yubileyi və bu vəzifəyə təyin olunmasının 40 illiyi münasibəti ilə tədbirlər planının hazırlanmasını DQİDK-ə tapşırdı. Görünür ki, ölkə rəhbərliyi dini qurumlar arasında soyuqluğun fərqindədir.(musavat.com)

Kənan Rövşənoğlu