SSRİ-yə qarşı yaradıldı, illərlə gizli qaldı: ABŞ-nin buzlaqlar altındakı bazasının sirrləri açıldı

ABŞ ordusunun Soyuq müharibə dövründəki ən cəsarətli layihələrindən biri olan "Camp Century" illər boyunca sirr olaraq qalıb. Danimarka hökumətinin belə xəbərsiz olduğu bu buzaltı hərbi baza tərk edilmiş tunellərin dərinliklərində tapılan bankalarla yenidən gündəmə gəlib.
Qaynarinfo xəbər verir ki, bu baza ABŞ-ın ekstremal şəraitlərdə yaşayış qurmaq bacarığını nümayiş etdirmək üçün inşa edilsə də, əsl məqsəd Sovet İttifaqına qarşı gizli bir nüvə raket bazası yaratmaq olub. Bu gün isə "Camp Century"nin gerçək mirası illərlə unudulmuş elmi tapıntılarla üzə çıxır.
Gizli baza necə yaradıldı?
1960-cı ilin oktyabrında ABŞ ordusu mühəndisləri Qrenlandiyanın buzlaqları altında eksperimental bir nüvə reaktoru quraşdırmaq üçün son hazırlıqları görürdü. O dövrdə atom enerjisi hələ yeni inkişaf edirdi və bu reaktor, buzun içində radiasiya sızmalarının necə bir təhlükə yarada biləcəyini göstərirdi.
"Camp Century" sovetlərə qarşı gizli nüvə silahları yerləşdirmək üçün istifadə ediləcək bir tunel sistemi olan "Project Iceworm" çərçivəsində yaradılmışdı. Bu plana görə, buzun altına 600 nüvə başlıqlı raket yerləşdirilməli idi.
Lakin layihə uzun müddət sirr olaraq saxlanılıb. Hətta ABŞ ordusu "National Geographic" kimi media qurumlarını bazanı ziyarət etməyə dəvət edərək buranı yalnız bir elmi araşdırma mərkəzi kimi təqdim edib. Ancaq əsl məqsəd sirr olaraq qalıb.
"Camp Century"də həyat: Ekstremal şəraitdə 7 il
"Camp Century" 7 il aktiv qalıb və burada işləyənlər ekstremal şəraitdə yaşamaq məcburiyyətində olublar. Baza ən yaxın hərbi hava bazası olan "Thule"dən 200 km uzaqda yerləşir.
Gündəlik həyat:
Buzun altında prefabrik kazarmalarda yaşayan əsgərlər və mühəndislər, kitabxana və kinoteatrla məhdud əyləncə imkanlarına sahib olublar.
Gündəlik istifadə edilən su, buzlağın dərinliklərindən çəkilib. Qida və yanacaq tədarükü xüsusi maşınlarla gətirilib.
Problemlər:
Hava şərtləri son dərəcə çətindir - qışın ən sərt vaxtlarında temperatur -50°C-yə qədər düşür. Monotonluq və darıxdırıcılıq əsgərlər üçün əsas çətinlik olub. Bu şərtlər altında orada çalışan mühəndislər və alimlər buzun hərəkətini və nüvə reaktorunun təhlükəsizliyini araşdırıblar.
"Camp Century"ni yox edən faktor: Buzlaqların hərəkəti
"Project Iceworm" uğursuzluğa məhkum idi. Çüki ABŞ ordusu buzlaqların sabit olmadığını düzgün hesablamamışdı.
Buzlaqlar zamanla hərəkət etdiyindən, tunellər çökdü və dəmir yolları bükülüb. 1967-ci ildə bazanın nüvə reaktoru sökülüb, lakin tunellər, atılmış materiallar və digər qalıqlar buz altında qalıb.
1969-cu ildə buraya qayıdan bir mühəndis bütün strukturların qarın altında basdırıldığını və çökdüyünü müşahidə edib.
Buzun altından tapılan sirli bankalar nəyi üzə çıxardı?
"Camp Century" tərk edildikdən sonra illər boyunca unudulub. Lakin 2019-cu ildə Vermont Universitetindən alimlər bazadan alınan torpaq nümunələrini araşdırmağa başlayıblar.
Yarpaqlar, budaqlar, yosunlar və hətta böcəklər tapılıb. Bu tapıntılar göstərib ki, Qrenlandiya bir vaxtlar buzsuz olub və bitki örtüyünə malik olub. Bu tapıntılar Qrenlandiya buz örtüyünün düşündüyümüzdən daha gənc olduğunu sübut edib.
Buzun əriməsi ilə katrilyonlarla litr şirin suyun okeanlara qarışa biləcəyi və dəniz səviyyəsinin kəskin şəkildə yüksələ biləcəyi ehtimal edilir. Qrenlandiyanın təxminən 400 min il əvvəl buzsuz olduğu və o dövrdə iqlimin bugünkündən daha isti olduğu ortaya çıxıb. Bu nəticələr, iqlim dəyişikliyinin gələcəkdə dünya okeanlarına necə təsir edəcəyi ilə bağlı yeni suallar doğurub.
"Camp Century"nin mirası: Sirrli baza, yoxsa elmi irs?
Soyuq müharibə dövründə ABŞ-ın nüvə silahlarını gizlətmək üçün qurduğu bu buzaltı baza indi iqlim elmi üçün mühüm bir tədqiqat mənbəyinə çevrilib.
Alimlər buz təbəqələrinin altındakı sirrləri araşdırmağa davam edir və bu araşdırmalar iqlim dəyişikliklərinin gələcəkdə Yerə necə təsir edəcəyini anlamamıza kömək edir.
"Camp Century"ni planlayan generallar bu layihənin əsl irsinin hərbi deyil, elmi olacağını heç vaxt düşünməmişdilər. Lakin elmi araşdırmalar üçün saxlanılan bu bankalar Yer kürəsinin keçmişini və gələcəyini öyrənməyimizə imkan yaradır.
Nəticə
"Camp Century" əvvəlcə ABŞ-ın Sovet İttifaqına qarşı nüvə üstünlüyü əldə etmək üçün gizli bir layihəsi kimi yaradılıb. Lakin buzlaqların hərəkətini düzgün hesablamayan plan uğursuzluğa düçar olub və baza tərk edilib.
İllər sonra tapılan bankalar Qrenlandiyanın iqlim tarixini yenidən yazmağa və buz örtüyünün gələcək taleyi haqqında vacib məlumatlar əldə etməyə imkan yaradıb.
Bu, hərbi bir layihənin gözlənilmədən elm üçün əvəzsiz bir tapıntıya çevrilməsinin ən maraqlı nümunələrindən biri olub.

Bu gün, 16:12
Prezident onları təltif etdi - Sərəncam
Bu gün, 16:08
Prezident Rüfət Mahmuda yüksək vəzifə verdi
Bu gün, 16:00
Əhaliyə XƏBƏRDARLIQ - Bu halda qazlarınız kəsiləcək
Bu gün, 15:30
20 yanvar dairəsində tıxac problemi necə həll olunacaq?
Bu gün, 14:22
"Sevgililər günü"nə olan hava proqnozu: intensiv yağış yağacaq
Bu gün, 13:49
"Sputnik-Azərbaycan" bağlanır: Bakı bərabərsizliyi aradan qaldırır
Bu gün, 13:41
İlham Əliyev Belarusun yeni səfirinin etimadnaməsini qəbul edib - Yenilənib
Bu gün, 12:32
Qarabağ erməniləri haqda fikirləri qalmaqal yaratdı - “Üzr istəsin!”
Bu gün, 12:28
Dünənki zəng dünyada nəyi dəyişəcək? - Avropa xəyanət adlandırır...
Bu gün, 12:23
"Cılız düşüncəlisən!" - Ermənistan parlamentində ara qarışdı
Bu gün, 12:20
Azərbaycan Ermənistandan tam təzminat tələb edir
Bu gün, 11:54
Prezident vergi forumunun iştirakçılarına müraciət edib
Bu gün, 10:52
İlham Əliyev Belarusun yeni səfirinin etimadnaməsini qəbul edib
Bu gün, 10:48
Prezident Paraqvayın yeni səfirinin etimadnaməsini qəbul edib
Bu gün, 10:44
Tramp Putinlə bu ölkədə görüşmək istəyir
Bu gün, 10:40
Ceyhun Bayramov Almaniyaya işgüzar səfərə yola düşüb
Bu gün, 10:35
Tramp-Putin danışığının DETALLARI: Kimlər itirəcək...
Bu gün, 10:32
İlham Əliyev Birol Akgünün etimadnaməsini qəbul edib
Bu gün, 09:55
Lirə ucuzlaşdı, avro və rubl bahalaşdı - Günün məzənnəsi
Bu gün, 09:43
Trampdan Ukraynanın məğlubiyyətini bildirən bəyanat
Bu gün, 09:38
ABŞ Dövlət katibi Yaxın Şərqə ilk səfərini edəcək
Bu gün, 09:00
Sürücülər qanunsuz cərimənin ləğvi üçün nə etməlidir? - İZAH
Dünən, 19:09
Prezident ona yüksək VƏZİFƏ VERDİ
Dünən, 16:00
Əsəd rejimi dolları belə çap edirmiş - FOTO
Dünən, 15:30
Qərbin yeni planı: rus neftini daşıyan tankerləri ələ keçirmək
Dünən, 14:22
İsraillə sərhəddə olan orduya döyüş hazırlığı əmri verildi
Dünən, 13:48
İlham Əliyevin Somali Prezidenti ilə lanç əsnasında geniş tərkibdə görüşü olub